Mickiewicz i Joanna Zalewska
Joanna Zalewska
darzyła w Odessie Mickiewicza sentymentalnym uczuciem. Sformułowania zawarte w
liście, jaki poeta wysłał do niej z Moskwy w 1826 roku, świadczą o znacznej
zażyłości miedzy nimi. Mickiewicz napisał do niej ponownie w styczniu 1828 roku
w związku z odmianą losu, jaka się dokonała w jej życiu. W styczniu 1829 roku
zaś zwierzył się swemu przyjacielowi Daszkiewiczowi, że zakochała się w nim,
choć on sam nie dał jej po temu żadnego powodu. Mickiewicz zakochał się
najprawdopodobniej również w Eudoksji Bakunin, córce gubernatora Petersburga i
ciotce słynnego anarchisty. Zwierzył się raz jednemu z przyjaciół, że o
małżeństwie nie może być mowy, gdyż Eudoksja jest Rosjanką: „Byłem powiernikiem
Adama w jego stosunkach z panną B[akuninówną]. Nieraz mi się przyznawał, że jest
dla niego tak sympatyczna, iż poprosiłby ojej rękę, gdyby nie względy zupełnie
swoistego rodzaju. Powiedział mi: - Przed tobą nie będę ich ukrywał. Czuję, że
wzrok mojego narodu jest zwrócony na mnie i że muszę wobec tego liczyć się z
jego zdaniem. Co powiedzieliby o mnie Polacy, gdybym się ożenił z Rosjanką,
córką senatora, kuzynką wielkiego Kutuzowa i jednego z ministrów. Każdy Polak
mniemałby, że kierowały mną pobudki niskie i podłe. Nie mam prawa poniżać siebie
w ten sposób, gdyż wyrządziłbym szkodę swemu narodowi. Zresztą (tu uśmiechnął
się), po co ci to mówię; wszak nie wiem, czy p. Bakuninówna przyjęłaby moje
oświadczyny."
W trzech listach do C. Daszkiewicza znajduje się wzmianka o innej
Rosjance, którą historycy nazwali „tajemniczą panią S." W jednym z listów
Mickiewicz używa porównań do sztuki wojennej i wyjaśnia: „Ataki do fortecy, dziś
tu egzystującej, niegdyś obleganej w Moskwie, idą nie do rzeczy - dla mojego
lenistwa i poczciwości. Bo wiesz moje principia, że nigdy nie mówię słowa
„kocham" ani w żadne nie wdam się romansowe awantury serio, jeśli ich nie myślę
prowadzić do końca [...] nie wiem, dlaczego nie mam do owej fortecy żadnego
pociągu, chociaż jest dla zgłodniałego żołnierstwa - a przynajmniej powinna być
- powabna."