Lektury na egzamin maturalny z języka polskiego od 2023 r.

ZAKRES PODSTAWOWY ZAKRES ROZSZERZONY

1) Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi
Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana;
2) Jan Parandowski, Mitologia, część I: Grecja;
3) Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);
4) Sofokles, Antygona;
5) Horacy, wybrane utwory;
6) Bogurodzica, Lament świętokrzyski (fragmenty),
Legenda o św. Aleksym (fragmenty), Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
7) Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty);
8) Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
9) Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);
10) Dante Alighieri, Boska komedia (fragmenty);
11) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II;psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;
12) Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);
13) wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński;
14) Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty);
15) William Szekspir, Makbet, Romeo i Julia;
16) Molier, Skąpiec;
17) Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;
18) Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;
19) Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Konrad Wallenrod, Dziady cz. III;
20) Juliusz Słowacki, Kordian; wybrane wiersze, w tym
Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;
21) Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia;
22) Cyprian Norwid, wybrane wiersze;
23) Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;
24) Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;
25) Henryk Sienkiewicz, Potop;
26) Adam Asnyk, wybór wierszy;
27) Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
28) wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff;
29) Stanisław Wyspiański, Wesele;
30) Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień);
31) Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony..., Przedwiośnie;
32) Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);
33) wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz,
Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;
34) Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;
35) Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;
36) Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane
wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, wybrane wiersze, w tym z tomu Ocalenie, oraz Traktat
moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze,
w tym z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego Miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;

38) Albert Camus, Dżuma;
39) George Orwell, Rok 1984;
40) Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty);
41) Sławomir Mrożek, Tango;
42) Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie), Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
43) Jacek Dukaj, Katedra

 (z tomu W kraju niewiernych);
44) Antoni Libera, Madame;
45) Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);

46) Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);
47) Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty);
48) wybrane utwory okresu stanu wojennego;
49) powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki
Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów, a także utwory w wykonaniu Ewy Demarczyk.

Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty);
2) Platon, Państwo (fragmenty);
3) Arystofanes, Chmury;
4) Wergiliusz, Eneida (fragmenty);
5) św. Augustyn, Wyznania (fragmenty);
6) św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty);
7) François Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty);
8) Michel de Montaigne, Próby (fragmenty);
9) Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);
10) William Szekspir, Hamlet;
11) wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze
angielskich poetów jezior;
12) Juliusz Słowacki, Lilla Weneda;
13) Cyprian Norwid, Bema pamięci żałobny
rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty);

14) realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary);
15) Stanisław Wyspiański,  Noc listopadowa;
16) Franz Kafka, Proces (fragmenty);
17) Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata;
18) Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy;
19) Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe;
20) Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa;
21) Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie;
22) Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku;
23) Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania;
24) wybrane eseje następujących autorów: Jerzy Stempowski, Gustaw Herling-Grudziński,
Zbigniew Herbert, Zygmunt Kubiak, Jarosław Marek Rymkiewicz (co najmniej po jednym utworze);
25) wybrane teksty z aktualnych numerów
miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych.

Lektura uzupełniająca
W każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje książkowe w całości lub we fragmentach, na przykład

1) Sofokles, Król Edyp;
2) Mikołaj z Wilkowiecka, Historyja o chwalebnym
Zmartwychwstaniu Pańskim (fragmenty);
3) Kronika Książąt Polskich, oprac. Jerzy Wojtczak- -Szyszkowski;
4) Dzieje Tristana i Izoldy (fragmenty);
5) Giovanni Boccaccio, Sokół;
6) Mikołaj Rej, Żywot człowieka poczciwego (fragmenty);
7) Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty);
8) Miguel de Cervantes y Saavedra, Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy (fragmenty);
9) Wespazjan Kochowski, Psalmodia polska (wybór psalmów);
10) Wacław Potocki, Transakcja wojny chocimskiej (fragmenty z części I);
11) Ignacy Krasicki, Monachomachia (fragmenty);
12) Stanisław Trembecki, Franciszek Kniaźnin, wybrane utwory;
13) Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za czasów panowania Augusta III (fragmenty);
14) Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła;
15) Stanisław Staszic, Przestrogi dla Polski (fragmenty);
16) Juliusz Słowacki, Beniowski (fragmenty), Listy do Matki (fragmenty);
17) Aleksander Fredro, Śluby panieńskie;
18) Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (fragmenty), Faust (fragmenty);
19) George Byron, Giaur (fragmenty);
20) Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV;
21) Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem;
22) Maria Konopnicka, wybór wierszy;
23) Henryk Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki (fragmenty);
24) Stefan Żeromski, Echa leśne, Ludzie bezdomni;
25) Zofia Nałkowska, Granica;
26) Tadeusz Peiper, wybór wierszy;
27) Joseph Conrad, Lord Jim;
28) Anna Kamieńska, Anna Świrszczyńska, Julia Hartwig,
Stanisław Grochowiak, Ryszard Krynicki, Edward Stachura, Adam Zagajewski, wybór wierszy;
29) Kazimierz Moczarski, Rozmowy z katem (fragmenty);
30) Zofia Nałkowska, Przy torze kolejowym (z tomu Medaliony);
31) Witold Pilecki, Raport Witolda;
32) Wiesław Kielar, Anus mundi;
33) Jan Józef Szczepański, Święty;
34) Zofia Kossak-Szczucka, Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919;
35) Tadeusz Różewicz, Kartoteka;
36) Józef Czapski, Na nieludzkiej ziemi (fragmenty);
37) Leopold Tyrmand, Dziennik 1954 (fragmenty);
38) Jarosław Iwaszkiewicz, wybrane opowiadanie;
39) Stanisław Lem, Wizja lokalna;
40) John Ronald Reuel Tolkien, Władca pierścieni. Drużyna pierścienia;
41) Samuel Beckett, Czekając na Godota;
42) Friedrich Dürrenmatt, Wizyta starszej pani;
43) Eugène Ionesco, Lekcja

lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

1) Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty
(fragmenty);
2) Tomasz Morus, Utopia (fragmenty);
3) Pedro Calderon de la Barca, Życie snem;
4) Wolter, Kandyd, czyli optymizm (fragmenty);
5) Jean-Jacques Rousseau, Nowa Heloiza
(fragmenty);
6) wybrane utwory epickie okresu romantyzmu:
Józef Ignacy Kraszewski, Stara baśń, Victor Hugo, Nędznicy,

Edgar Allan Poe, wybrane
opowiadanie,

 Henryk Rzewuski, Pamiątki Soplicy
(fragmenty);
7) Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom II – Zima);
8) Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat;
9) Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej;
10) Gustaw Herling-Grudziński, Wieża;
11) Florian Czarnyszewicz, Nadberezyńcy;
12) Bohumil Hrabal, wybrane opowiadania;
13) Wiesław Myśliwski, Widnokrąg;
14) Julian Stryjkowski, Austeria;
15) Umberto Eco, Imię róży;
16) Zofia Kossak-Szczucka, Błogosławiona wina;
17) Ferdynand Antoni Ossendowski, Mocni ludzie, Ludzie, zwierzęta, bogowie;
18) Krystyna Lubieniecka - Baraniak, Gdy brat staje się katem;
19) wybrane wiersze poetów polskich i obcych;
20) wybrana powieść polska i obca z XX lub XXI wieku;
21) wybrany dramat polski i obcy z XX lub XXI wieku;
22) Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei (fragmenty), Tryptyk rzymski, Pamięć i tożsamość
(fragmenty), Fides et ratio (fragmenty);
23) Karol Wojtyła, Przed sklepem jubilera;
24) Stefan Wyszyński, Zapiski więzienne;
25) Paweł Zuchniewicz, Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim

lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

Zalecane dzieła teatralne i filmowe:
1) Amadeusz, reż. Miloš Forman;
2) Dekalog, reż. Krzysztof Kieślowski, wybrane filmy z cyklu;
3) Dziady, reż. Konrad Swinarski;
4) Elektra, reż. Piotr Chołodziński;
5) Emigranci, reż. Kazimierz Kutz;
6) Kartoteka, reż. Krzysztof Kieślowski;
7) Kordian, reż. Jerzy Englert;
8) Lawa. Opowieść o Dziadach Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki;
9) Moralność pani Dulskiej, reż. Tomasz Zygadło;
10) Nad Niemnem, reż. Zbigniew Kuźmiński;
11) Noc listopadowa, reż. Andrzej Wajda;
12) Noce i dnie, reż. Jerzy Antczak;
13) Rewizor, reż. Jerzy Gruza;
14) Rękopis znaleziony w Saragossie, reż. Wojciech Jerzy Has;
15) Iwona, księżniczka Burgunda, reż. Zygmunt Hübner;
16) Sanatorium pod Klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has;
17) Śluby panieńskie, reż. Andrzej Łapicki;
18) Wizyta starszej pani, reż. Jerzy Gruza;
19) Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda;
20) Przerwanie działań wojennych, reż. Juliusz Machulski.”,

Teksty polecane do samokształcenia:
1) Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. Jerzy Bralczyk;
2) Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery;
3) Jan Błoński, Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku;
4) Grażyna Borkowska, Pozytywiści i inni;
5) Człowiek Grecji, red. Jean-Pierre Vernant;
6) Człowiek renesansu, red. Eugenio Garin;
7) Włodzimierz Dłubacz, O kulturę filozofii;
8) Umberto Eco, Sztuka i piękno w średniowieczu;
9) Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie;
10) Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. Katarzyna Kłosińska;
11) Keith Houston, Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski;
12) Johan Huizinga, Jesień średniowiecza;
13) Jacques Le Goff, Człowiek średniowiecza;
14) Czesław Jaroszyński, Piotr Jaroszyński, Kultura słowa. Podstawy retoryki klasycznej;
15) Piotr Jaroszyński, Człowiek i nauka. Studium z filozofii kultury;
16) Karl Jaspers, Idea uniwersytetu;
17) Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury;
18) Teresa Kowalik, Przemysław Słowiński, Królewski dar. Co Polska i Polacy dali światu;
19) Jacek Kowalski, Niezbędnik Sarmaty;
20) Jakub Z. Lichański, Retoryka. Historia – Teoria – Praktyka, t. I i II;
21) Tadeusz Lubelski, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty;
22) Jan Miodek, Słownik ojczyzny polszczyzny;
23) Anna Nasiłowska, Literatura okresu przejściowego 1975–1996;
24) O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem Albertem Krąpcem OP

 rozmawia Piotr Stanisław Mazur;
25) Maria Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany;
26) Popularna encyklopedia mass mediów, red. Józef Skrzypczak;
27) Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. Edyta Bańkowska,

Agnieszka Mikołajczuk;
28) Ryszard Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego;
29) Zbigniew Raszewski, Krótka historia teatru polskiego;
30) Teresa Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje;
31) Stanisław Stabryła, Starożytna Grecja;
32) Anna Świderkówna, Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta,

 Rozmowy o Biblii;
33) Wielka encyklopedia Polski, t. 1 i 2;
34) Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, Dzieje sześciu pojęć, Droga przez estetykę;
35) Mieczysław Tomaszewski, Muzyka w dialogu ze słowem. Próby, szkice, interpretacje;
36) Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu.”